Wat zijn CBDC’s?

Central bank digital currencies (CBDC’s) zijn een vorm van digitale valuta die worden uitgegeven door de centrale bank van een land. Ze lijken op cryptocurrencies, met als verschil dat hun waarde wordt vastgesteld door de centrale bank en gelijk is aan de fiat valuta van het land.

Fiatgeld is een door de overheid uitgegeven valuta die niet wordt gedekt door een fysieke grondstof zoals goud of zilver. Het wordt beschouwd als een vorm van wettig betaalmiddel dat kan worden gebruikt om goederen en diensten te kopen. Traditioneel bestond fiatgeld uit bankbiljetten en munten, maar dankzij technologie hebben overheden en financiële instellingen digitale modellen kunnen introduceren die saldi en transacties vastleggen.

Fysiek geld wordt nog steeds veelvuldig uitgewisseld en geaccepteerd; niettemin hebben sommige ontwikkelde landen een afname ervaren in het gebruik ervan, en deze trend versnelde tijdens de pandemie.

Het voornaamste doel van CBDC’s is om bedrijven en consumenten te voorzien van privacy, overdraagbaarheid, gemak, toegankelijkheid en financiële zekerheid. CBDC’s zouden ook de kosten van onderhoud die een complex financieel systeem vereist kunnen verminderen, de kosten van grensoverschrijdende transacties kunnen verlagen en degenen die momenteel alternatieve geld overdrachtsmethoden gebruiken, voorzien van goedkopere opties.

Er zijn twee soorten CBDC’s, namelijk retail en wholesale.

Retail CBDC’s

Een retail CBDC is er een die wordt uitgegeven voor het grote publiek. Retail CBDC’s gebaseerd op DLT (Distributed Ledger Technology, oftewel gedistribueerde grootboektechnologie) hebben functies zoals anonimiteit, traceerbaarheid, 24/7 beschikbaarheid, en de mogelijkheid om rentetarieven toe te passen.

Het retailvoorstel is relatief populair bij centrale banken in opkomende economieën, voornamelijk vanwege de motivatie om voorop te lopen in de snel opkomende fintech-industrie, financiële inclusie te bevorderen door de verschuiving naar een cashloze samenleving te versnellen, en de kosten van het drukken en verwerken van contant geld te verminderen.

Wholesale CBDC’s

Over het algemeen is een wholesale CBDC een digitale vorm van centrale bankgeld die naast, of in plaats van traditionele vormen van centrale bankgeld kan worden gebruikt, zoals reserve-saldi die banken aanhouden bij de nationale centrale bank. Door zijn aard is wholesale CBDC vooral geschikt voor grootschalige, weinig frequente transacties, zoals het afhandelen van effectentransacties of het overboeken van fondsen tussen banken. Financiële instellingen en prominente deelnemers in de financiële markt gebruiken dus wholesale CBDC om interbancaire afwikkelingen en andere grootschalige betalingen te vergemakkelijken.

Als voorbeeld, wholesale CBDC’s zouden grensoverschrijdende betalingen tussen banken en andere financiële instellingen vergemakkelijken, waarbij de kosten en complexiteit van deze transacties worden verminderd door tussenpersonen te elimineren, terwijl tegelijkertijd de snelheid en betrouwbaarheid van afwikkelingen worden verbeterd

Nederland’s plannen met CBDC’s

In Nederland betaalt nog maar 1 op de 5 mensen met contant geld, en de Nederlandsche Bank heeft aangegeven open te staan voor het idee van de digitale euro. 

Op 28 juni heeft de Europese Commissie een wetsvoorstel gepubliceerd voor de introductie van een digitale euro. De acceptatie van de digitale euro vereist politieke steun, en het Europese Parlement en de Europese Raad zullen ook hun mening moeten geven over het voorstel. In Nederland wordt de digitale euro regelmatig besproken in het parlement.

Tegelijkertijd zijn de Europese centrale banken samen bezig met het onderzoeken van hoe zo’n digitale euro eruit zou kunnen zien. Hier nemen ze de tijd voor, omdat het effect van een digitale euro zorgvuldig geanalyseerd moet worden voordat er een definitief besluit wordt genomen. Het uiteindelijke besluit is ook afhankelijk van de discussies in de politiek.

Tegen het einde van 2023 zal de Raad van Bestuur beslissen of ze doorgaan naar de volgende fase. In die fase zouden ze werken aan de ontwikkeling van geïntegreerde diensten, tests uitvoeren en mogelijk live proefprojecten met een digitale euro starten. Deze fase kan ongeveer drie jaar duren. Aan het einde van die fase zal worden besloten of de uitgifte van de digitale euro daadwerkelijk plaatsvindt, op basis van de testresultaten en politieke steun.

Controversie

Het idee van de CBDC’s wordt niet door iedereen met open armen ontvangen. Zoals hierboven beschreven, zijn de banken en de EU groot voorstander van onderzoek naar CBDC’s en eventuele implementatie, maar er is ook veel kritiek op. 

Zo zeggen veel mensen dat met deze stap naar een cashloze samenleving: er wordt gewaarschuwd voor drie potentiële gevaren:

Privacyzorgen: Een van de belangrijkste zorgen met betrekking tot CBDC’s is het mogelijke verlies van privacy. Een centraal gecontroleerd digitaal valutasysteem zou overheden en centrale banken in staat kunnen stellen om alle financiële transacties te monitoren, waardoor de anonimiteit die gepaard gaat met contante transacties effectief wordt geëlimineerd. Deze surveillancecapaciteit zou kunnen worden misbruikt voor politieke of sociale controle, waardoor inbreuk wordt gemaakt op het recht op privacy en financiële autonomie van burgers.

Financiële surveillance en controle: Met de mogelijkheid om elke transactie te volgen, kunnen overheden geneigd zijn om CBDC’s te gebruiken als een middel voor financiële surveillance, waardoor ze mogelijk individuele activa naar eigen goeddunken kunnen bevriezen of confisqueren. Dit niveau van controle roept zorgen op over het potentieel voor machtsmisbruik en een verhoogde financiële censuur. Bovendien kunnen dergelijke surveillancemogelijkheden worden gebruikt om naleving van overheidsregels en -beleid af te dwingen, wat mogelijk innovatie kan belemmeren en economische vrijheid kan beperken.

Potentieel misbruik door autoritaire regimes: CBDC’s kunnen worden misbruikt door autoritaire regimes om meer controle over hun bevolking uit te oefenen. De mogelijkheid om financiële transacties te monitoren en te controleren, stelt deze regeringen in staat om dissidentie te onderdrukken, economische activiteit te manipuleren en een stevige greep op de macht te behouden. Dit potentiële misbruik van CBDC’s roept ernstige zorgen op over de impact op mensenrechten en individuele vrijheden in landen met onderdrukkende regeringen.

De CBDC’s hebben zijn voor- en nadelen, het is begrijpelijk voor banken dat ze interessant zijn om te onderzoeken, maar de potentiele distopische situaties zorgen voor weerstand vanuit de particulier, voornamelijk vanuit de crypto gemeenschap. Hoe denk jij over CBDC’s?